[ad_1]
तीळ पिकाचे रोग व त्यांचे व्यवस्थापन
तीळ फिलोडी
तिल फिलोडी फाइटोप्लाझ्मा जीवमुळे होतो. फुलांच्या (जादूटोणा झाडू) फुलांच्या आधी आणि फुलांच्या (फिलोडी) रोगाच्या आजाराची लक्षणे दिसून येतात. लवकर संक्रमणामुळे फुलांच्या पूर्ण दडपशाहीसह गंभीर डायन झाडू होतात. फुलांचा भाग पानांसारख्या पानांमध्ये रूपांतरित करणे.
पिवळसर आणि कॅप्सूलचे क्रॅक. कॅप्सूलमध्ये बीज उगवण. संसर्गामुळे आयएएची मात्रा वाढविणे वनस्पतीच्या वनस्पती आणि पुनरुत्पादक भागाच्या अत्यधिक प्रसारासाठी जबाबदार आहे.
तीळ फिलोडीची लक्षणे
जीव उद्भवणारे, फायटोप्लाझ्मा, कॅंडिडॅटस फायटोप्लाझ्मा लघुग्रह (16 एसआर II गट) चे आहेत. हे ब्रोसीकास, हरभरा आणि लीफ हॉपर्स (जॅसिड) सारख्या यजमानांच्या तणात टिकून आहे.
प्रसारण / वेक्टर
- लीफ हॉपरद्वारे कीटकांचे प्रसारण (ओरोसियस अल्बिसिंक्टस).
- डॉडर ट्रान्समिशन.
- कलम प्रसारण
वर्षभरात एक किंवा जास्त संक्रमित होस्ट आणि वेक्टरची उपलब्धता पिकाच्या काळात कोणत्याही वेळी तीळांवर संसर्ग होऊ शकते. फाइटोप्लाझ्माच्या प्रसारासाठी 25-40 ओसी तापमान अनुकूल आहे.
लीफ हॉपरद्वारे कीटकांचे प्रसारण (ओरोसियस अल्बिसिंक्टस )
व्यवस्थापन तिल फिल्लोडी
१. सांस्कृतिक पद्धती-
रोगाचा पुढील प्रसार रोखण्यासाठी लवकर संक्रमित झाडाची लागण करा. तण आणि इतर यजमान शेतातून काढून टाकणे. उशीरा पेरणीचा अवलंब करा. तीळ + कबूतर वाटाणे (6: 1) सारख्या इंटरकॉपिंग सिस्टम वापरा.
२. रासायनिक नियंत्रण –
शेतात रोग दिसू लागल्याप्रमाणे as०० पीपीएम टेट्रासाइक्लिनची फवारणी करावी. इमिडाक्लोप्रिड 17.8% एसएल @ 0.25 मिली / लिट्स आणि डायमेथोएट 1 एमएल / लिट्स यासारख्या कीटकनाशकाची फवारणी करा. कीटक वेक्टर (30, 40, 60 डीएएसवर 3 फवारण्या) नियंत्रित करण्यासाठी. पेरणीच्या वेळी मातीमध्ये थाईमॅट १०० ग्रॅम (१० कि.ग्रा. / हेक्टर) किंवा फोरेट करा.
Res. प्रतिरोधक वाण –
टीएमव्ही – 4, पीकेव्ही-एनटी -11 सारख्या रोग प्रतिरोधक जातींचा वापर करून तीळ फिलॉडीचे व्यवस्थापन करता येते.
२. रूट रॉट किंवा स्टेम रॉट किंवा तिळाचा कोळसा रॉट
जीव कारणीभूत: मॅक्रोफोमिना फेजोलिना (स्क्लेरोटियल स्टेज: राइझोक्टोनिया बॅटॅटिकोला)
लक्षणे: –
रोगाचे लक्षण खालच्या पानांचा पिवळसर होतो, त्यानंतर झुडूप आणि मलविसर्जन होते. ग्राउंड लेव्हल जवळील स्टेम भाग गडद तपकिरी रंगाचे घाव आणि कॉलर प्रदेशात झाडाची साल फोडणी दाखवते.
पॅचमध्ये अचानक झाडांचा मृत्यू दिसून येतो. पिकलेल्या वनस्पतींमध्ये, मातीच्या स्तराजवळील स्टेम भाग मोठ्या प्रमाणात काळ्या पायकिनिडा दर्शवितो. कुजलेला मुळाचा भाग जमिनीत सोडून स्टेमचा भाग सहज बाहेर काढला जाऊ शकतो.
जेव्हा शेंगापर्यंत पसरतो तेव्हा ते अकाली उघडतात आणि अपरिपक्व बियाणे कावळ्या व काळ्या रंगाचे बनतात. संक्रमित कॅप्सूल आणि बियाण्यांवर देखील मिनिट पायकिनिडिया दिसून येते. कुजलेल्या मुळ तसेच स्टेम ऊतकांमध्ये मोठ्या प्रमाणात मिनिट ब्लॅक स्क्लेरोटिया असतात. स्क्लेरोटिया संक्रमित शेंगा आणि बियाण्यांवर देखील असू शकतो.
रोगकारक
बुरशीमुळे हायफल जंक्शनवर गडद तपकिरी, सेपटेट मायसीलियम तयार होते. स्क्लेरोटिया मिनिट, गडद काळा आणि 110-130 मिमी व्यासाचा आहे. पायसिनिडिया हे प्रमुख ऑस्टिओलसह गडद तपकिरी आहेत. कॉनिडिया हेलिन, लंबवर्तुळ आणि एकल पेशी आहेत.
अनुकूल परिस्थिती
दिवसाचे तापमान 30 0सी आणि त्यावरील आणि दीर्घकाळ दुष्काळ त्यानंतर विपुल सिंचन.
प्रसार आणि सर्व्हायव्हलची मोड
बुरशी मातीमध्ये तसेच मातीमध्ये संक्रमित झाडाच्या मोडतोडात स्क्लेरोटिया म्हणून सुप्त राहते. संक्रमित झाडाची मोडतोड देखील पायक्निडिया असते. बुरशीचे प्रामुख्याने संक्रमित बियाणे पसरतात ज्यामध्ये स्क्लेरोटिया आणि पायक्निडिआ असतात. बुरशी देखील मातीमुळे होणार्या स्क्लेरोटियाद्वारे पसरते. द्वितीय प्रसार हा वारा आणि पावसाच्या पाण्याने पसरलेल्या कोनिडियाद्वारे होतो.
व्यवस्थापन
उन्हाळ्यात खोल नांगरणी करावी. पिकाची फिरती करा. प्रति हेक्टरी १२..5 टन शेतातील खतासह मातीची दुरुस्ती रोगाच्या घटना कमी करण्यास उपयुक्त ठरते. मातीमध्ये दफनविधी करून रोगट झाडाची मोडतोड नष्ट करा.
सह बियाणे उपचार टी. व्हायरिड @ 4 जी / किलो किंवा पी. फ्लूरोसेन्स @ १० ग्रॅम / कि.ग्रा. बीज किंवा कार्बेन्डाझिम किंवा थिरम २ ग्रॅम / कि.ग्रा. १० हेक्टरी शेतात यार्ड खत किंवा हिरव्या पानाचे खत किंवा कडुनिंब केक १ kg० किलो / हेक्टरी वापरा. 1.0 जी / लिटरवर कार्बेंडाझिमसह स्पॉट ड्रेन.
लेखकः
पिंकी देवी यादव, दीपक श्रमा, अर्पित मीना
श्री करण नरेंद्र कृषी विद्यापीठ, जॉबनेर
ईमेल: गुलाबीयादव 437@gmail.com
.
[ad_2]
आम्ही कास्तकार.इन वरील ही पोस्ट आवडल्यास शेयर नक्की करा. दररोज अपडेटेड राहण्यासाठी आपल्या टेलिग्राम ग्रुपला आणि टेलिग्राम चॅनलला अवश्य जॉईन व्हा.
ब्रेकिंग न्यूज, मनोरंजन यासाठी आम्ही कास्तकार.कॉम या वेबसाईटला तसेच युट्युब चॅनलला सबस्क्राईब करा.