[ad_1]
12 सोयाबीनवरील प्रमुख कीड आणि रोग आणि त्यांचे व्यवस्थापन
सोयाबीन हे जगाचे एक प्रमुख पीक आहे, ते जगातील वनस्पती तेलाच्या मागणीपैकी 25% भाग पूर्ण करते, सोयाबीन हे उच्च दर्जाचे प्रथिने (38.45) आणि वनस्पती तेलासाठी ओळखले जाते. भारतातही ते मुख्यतः वनस्पती तेलासाठी वापरले जाते, मध्य प्रदेशात सोयाबीन हे खरीपाचे प्रमुख पीक आहे.
देशात सोयाबीन उत्पादनात मध्य प्रदेश आघाडीवर आहे, परंतु अलीकडच्या काळात, मध्य प्रदेशात सोयाबीनच्या उत्पादनात मोठी घट झाली आहे, ज्याची मुख्य कारणे प्रतिकूल हवामान आहेत, जसे की अतिवृष्टी किंवा फार कमी पाऊस. पीक कालावधी. या परिस्थितीमुळे कीड आणि रोग मोठ्या प्रमाणात वाढतात, खाली या प्रमुख कीड आणि रोगांची माहिती दिली आहे आणि त्यांचे व्यवस्थापन सांगितले जात आहे.
प्रमुख कीटक
1. स्टेम माशी ,milenogromyza झोप, नुकसानाचा प्रकार हा कीटक पानांवर अंडी घालतो, मग मॅगॉट बाहेर आल्यानंतर, पानांमधून रेंगाळतो आणि स्टेममध्ये प्रवेश करतो. संक्रमित देठांमध्ये, लाल रेषा मॅग्गॉट्स आणि प्युपासह दिसतात. हे स्टेमपासून रूट झोनमध्ये जाऊन झाडाला मारते. कीटक व्यवस्थापन-
|
|
2. पान ट्विस्टर ,कुष्ठरोग सूचक, नुकसान च्या प्रकार, अळ्या पाने खातात. कीटक व्यवस्थापन-
|
|
3. स्टेम बोअरर (डेक्टिस टेक्सन्स, नुकसानाचा प्रकार देठाच्या मध्यभागी बोगदा करून अळ्या देठावर खातात. कीटक व्यवस्थापन,
|
|
4. तंबाखू सुरवंट (स्पोडोप्टेरा ल्युटेरा) नुकसानाचा प्रकार पाने पानांचे क्लोरोफिल (हिरवा भाग) खातात, परिणामी पाने पांढरी होतात आणि एक प्रकारचा जाळा तयार होतो. कीटक व्यवस्थापन-
|
|
5. पांढरी माशी (बेमिसिया टेबाकी) नुकसानाचा प्रकार हा पॉलीफॅगस कीटक पानांचा रस शोषून घेतो, त्यामुळे पाने पिवळी पडतात आणि पिवळी पडतात. या किडीमुळेच पिवळा मोझॅक रोग पसरतो. कीटक व्यवस्थापन-
|
|
6. चणा सुरवंट (हेलिकोबार्पा आर्मिगेरा) नुकसानाचा प्रकार अळ्या पानांवर खातात आणि साधारणपणे ऑगस्ट महिन्यात आढळतात, यामुळे झाडाची पाने नसतात आणि फुले व शेंगा दोघांनाही नुकसान होते. कीटक व्यवस्थापन-
|
|
7. चक्र भृंग/गर्डल बीटल (ओव्हेरिया व्रेबिस) नुकसानाचा प्रकार यामुळे अळ्या आणि अळ्या दोन्ही अवस्थेत नुकसान होते.प्रौढ मादी सुरवंट देठावर एक रिंग बनवते, अंगठीला छिद्र करून अंडी घालते, अंड्यातून बाहेर येणारी सुरवंट कांडाला आतून खाऊन टाकते आणि देठ सुकते. कीटक व्यवस्थापन,
|
|
8. Semiluper (Chrysodexis incl.) नुकसानाचा प्रकार ते सुरुवातीच्या अवस्थेत आणि फुलांच्या अवस्थेत रोपाचे नुकसान करते. कीटक व्यवस्थापन-
|
|
प्रमुख आजार | |
9. अँथ्रॅकनोज / पॉड स्कॉर्च लक्षणं- हा बियाणे व मातीजन्य रोग आहे. रोगाच्या सुरुवातीच्या काळात पानांवर, देठांवर आणि शेंगांवर गडद तपकिरी रंगाचे अनियमित ठिपके दिसतात आणि नंतर हे डाग काळ्या रंगाने भरतात.पिवळसर-तपकिरी, वळणे आणि पाने व शिरा गळणे ही लक्षणे आहेत. रोग व्यवस्थापन-
|
|
10. पिवळा मोज़ेक लक्षणं- पानांवर असामान्य पिवळे डाग दिसतात.संक्रमित झाडाची वाढ थांबते आणि शेंगा भरणे कमी होते आणि दाणे लहान असतात. आजार व्यवस्थापन,
|
|
11. कोळसा सडणे लक्षणं- हा रोग पाण्याअभावी, नेमाटोडचा हल्ला, माती घट्ट होण्यामुळे होतो. यामध्ये खालची पाने पिवळी पडतात आणि झाड कोमेजते. रोग व्यवस्थापन-
|
|
12. बॅक्टेरियल ब्लाइट लक्षणं- पानांवर असामान्य पिवळे डाग दिसतात आणि नंतर ते मृत दिसतात आणि नंतर देठ आणि पानांवर मोठे काळे डाग दिसतात. रोग व्यवस्थापन-
|
आपण नेहमी लक्षात ठेवले पाहिजे की कीड आणि रोग आर्थिक उंबरठा ओलांडतात तेव्हाच रासायनिक नियंत्रण सुरू केले पाहिजे, तसेच एकात्मिक कीड आणि रोग व्यवस्थापनाकडे लक्ष दिले पाहिजे, जे पेरणीपूर्वी सुरू होते जसे की उन्हाळ्यात खोल नांगरणी करणे, रोग प्रतिरोधक वाणांची निवड करणे, मान्यताप्राप्त बियाणे दरापेक्षा जास्त न ठेवणे, नायट्रोजनयुक्त खतांचा वापर न करणे आणि पोटॅशची कमतरता असल्यास पोटॅश खतांचा जमिनीत वापर करणे, इत्यादीची खात्री केली तरच आपण कीड व रोगांवर नियंत्रण ठेवू शकतो, विजय मिळवू शकतो.
लेखक:
निलेंद्र सिंग वर्मा, दीपिका यादव
ICAR-केंद्रीय कृषी अभियांत्रिकी संस्था, नवी बाग बैरसिया रोड, भोपाळ
ईमेल: हा ईमेल पत्ता स्पॅमबॉट्सपासून संरक्षित केला जात आहे. ते पाहण्यासाठी तुम्हाला JavaScript सक्षम करणे आवश्यक आहे.
[ad_2]
आम्ही कास्तकार.इन वरील ही पोस्ट आवडल्यास शेयर नक्की करा. दररोज अपडेटेड राहण्यासाठी आपल्या टेलिग्राम ग्रुपला आणि टेलिग्राम चॅनलला अवश्य जॉईन व्हा.
ब्रेकिंग न्यूज, मनोरंजन यासाठी आम्ही कास्तकार.कॉम या वेबसाईटला तसेच युट्युब चॅनलला सबस्क्राईब करा.