[ad_1]
13 प्रमुख आवळा रोग आणि त्यांचे व्यवस्थापन
आवळ्यातील प्रमुख आजार म्हणजे डहाळीचे जळजळ, लीफ स्पॉट डिसीज, गंज, काजळी, मूस, लिकेन, ब्लू बर्न, ओला रॉट, ब्लॅक रॉट, फोमा फळ रॉट रोग, निग्रोस्पोरा फळ रॉट रोग, पेस्टॅलोसिया फळ रॉट रोग आणि अंतर्गत नेक्रोसिस. या प्रतिबंधात ज्या उपाययोजना आहेत त्यांचा थोडक्यात या लेखात उल्लेख केला आहे.
हे झाड हिमालयात 1350 मीटर पर्यंत चढत्या उष्ण प्रदेशात आढळते आणि संपूर्ण वर्षभर वाढते. हे झाड युफोर्बियासी कुळातील एक सदस्य आहे, ज्याला इंडियन ग्रूज व्हेरी देखील म्हणतात. संस्कृतमध्ये याला अमृता, अमृताफळ, अमलाकी, पंचरसा इत्यादी, इंग्रजीत इंडियन गूसबेरी आणि लॅटिनमध्ये ‘फिलंटस अंबेलिका’ म्हणतात.
फळे आणि बियाणे व्हिटॅमिन सी बियाण्याचे समृद्ध स्रोत आहेत. पारंपारिक भारतीय औषधांमध्ये वाळलेल्या आणि ताजी झाडाची फळे आणि पाने वापरली जातात. दीर्घायुष्यासाठी आणि पचन वाढविण्यासाठी पारंपारिकदृष्ट्या झाडाचे सर्व भाग हृदय व यकृत अशक्तपणा, अतिसार, पेचिश, रक्तस्राव, डोळ्याची जळजळ, कावीळ इत्यादींमध्ये वापरता येतात. त्यात अँटीवायरल, बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारा पदार्थ आणि विरोधी बुरशीजन्य गुणधर्म आहेत.
अॅन्टीऑक्सिडंट म्हणून आवळा वापरणे सर्वांनाच ठाऊक आहे. त्याचे फळ मुरब्बा, चटणी, लोणचे, रस आणि पावडर इत्यादी बनवण्यासाठी वापरला जातो. च्यवनप्रास, त्रिफळा, तेल इत्यादी देखील यापासून तयार केल्या जातात. त्यात मुबलक व्हिटॅमिन सी असते.
आयुर्वेदानुसार हरिताकी (हारड) आणि आमला ही दोन उत्तम औषधे आहेत. या दोघांमध्ये आमला अधिक महत्त्वाचा आहे. चरकाच्या मताने शारीरिक अधोगती रोखणार्या स्थिर पातळ पदार्थांपैकी आमला सर्वात प्रमुख आहे. प्राचीन लेखकांनी याला शिव (कल्याण), व्यास्थ (स्थिती राखणारा) आणि धत्री (आईसारखे संरक्षक) असे म्हटले आहे.
या अनमोल औषधामुळे बरेच आजारही उद्भवतात. रोपवाटिका ते मोठ्या होईपर्यंत काळजी घेणे आवश्यक आहे. ज्यामुळे फळे आणि दर्जेदार फळे मिळतील, काही गंभीर आजारांचा पुढील तपशील खालीलप्रमाणे आहेः
1 आवळा च्या स्प्रिग जळालेला
लक्षणे
पावसाळ्यामध्ये आवळावर डहाळ्याच्या आजाराचा अंतर्भाव दिसून येतो. डहाळ्याची जळजळ होणे आणि खोड वरपासून खालच्या बाजूपर्यंत वाळविणे या आजाराची मुख्य लक्षणे आहेत. या रोगाचा 50% संसर्ग नर्सरीत दिसून येतो.
जीव कारण: डिप्लोडिया थियोब्रोमिड
नियंत्रण
रोपवाटिकेत पीक घेण्यास टाळा. कार्बेन्डाझिम (०.१%) किंवा मॅन्कोझेब किंवा झिनेब @ ०.२5% च्या सतत फवारणीने बाग स्वच्छतेची काळजी घ्या.
2 आवळा च्या पाने डाग आजार
लक्षणे
सुरुवातीच्या लक्षणे म्हणजे पावसाळ्याच्या दिवसात पानांवर पुस्ट्युलर डाग दिसणे. हे विकृती साधारणत: २ ते 3 ते mm मिमी व्यासाचे असतात व पानांच्या टोकासह जळलेल्या दिसतात. नंतर, डाग पानांच्या पृष्ठभागावर ठिपके म्हणून ठिपके म्हणून दिसतात.
जीव कारण: कोलेटोट्रिचम डिमेटेशियम
नियंत्रण
रोग नियंत्रित करण्यासाठी कॅप्टन (०.२%) किंवा कार्बेन्डाझिम (०.१%) फवारणी करणे फायदेशीर मानले गेले आहे.
3 आवळा गंज
लक्षणे
या रोगामध्ये पाने, फुलांच्या फांद्या आणि गंजातील स्टेमवर केशरी फोड दिसतात.
जीव कारण: रवेनेलिया एम्बेलिका
नियंत्रण
जुलै ते सप्टेंबर दरम्यान रोग रोखण्यासाठी दिथेणे-झेड 78 (0.2%) वेटेबल सल्फर (0.4%) तीन फवारण्या आवश्यक आहेत. या रोगाच्या प्रतिबंधासाठी मानकोझेब (0.25%), कॉन्टाफ (0.4%) ची फवारणी देखील प्रभावी आहे.
4 हिरवी फळे येणारे एक झाड साचा
लक्षणे
काजळीचे मूस पाने, कोंब आणि फुलांच्या पृष्ठभागावर काळ्या बुरशीच्या वाढीचे मखमलीचे आवरण बनवतात. हे केवळ पृष्ठभागापुरते मर्यादीत आहेत आणि पानांमध्ये शिरत नाहीत. बहुतेकदा रस शोषक कीटक तिला, पांढरा फुलपाखरू इ. सारख्या रोगाचा प्रसार करतात. त्यांच्या सुटण्यामुळे, या बुरशी सहजपणे आकर्षित होतात आणि वरच्या थरावर पसरतात आणि प्रभावित पृष्ठभाग काळे पडते.
जीव कारण: कॅप्नोडियम प्रजाती
नियंत्रण
स्टार्च @ २% फवारणी करणे किंवा ०.5%% लांबडा केयालोथ्रीनची फवारणी करणे हा रोग रोखण्यास मदत करते आणि संसर्ग जास्त असल्यास ओला गंधक @ ०.२% सह स्टार्च शिंपडा.
5 आवळा लिकेन
लक्षणे
लायकेन्स एका झाडाच्या खोड पृष्ठभागावर आढळतात. हे मुख्य खोड आणि झाडाच्या फांद्यावर पांढर्या, गुलाबी, वेगवेगळ्या आकाराचे वरवरचे ठिपके म्हणून पाहिले जातात.
जीव कारण: सॅट्रिगुला एलिगन्स.
नियंत्रण
फवारणीद्वारे नियंत्रण जूट पोत्याने चोळण्याद्वारे आणि कॉस्टिक सोडा (1%) वापरुन स्तंभ आणि शाखांमध्ये चिकटलेल्या लिचेन फवारणीद्वारे केले जाऊ शकते.
6 आवळा निळा साचा
लक्षणे
ते फळांच्या पृष्ठभागावर तपकिरी रंगाचे डाग बनवते. या रोगाच्या प्रगतीवर, फळांचा रंग जांभळा-तपकिरी, पिवळा आणि शेवटी निळा होतो. संक्रमित फळाच्या पृष्ठभागावर पिवळसर द्रव-सारखी थेंब गळतात.
नियंत्रण
काळजीपूर्वक फळे साठवा. पीक आणि साठवण दरम्यान फळाच्या पृष्ठभागावर कोणतीही इजा झाल्याने निळा साचा होण्याचा धोका वाढतो. साठवणुकीत स्वच्छताविषयक परिस्थिती राखली पाहिजे. निळ्या साचाच्या संसर्गासाठी बोरॅक्स किंवा सोडियम क्लोराईड (1%) तपासणीसह फळांचा उपचार.
7 आवळा ब्लॅकबेरी
लक्षणे
हिरव्या अंडी न केलेल्या फळांवर पाण्याचे डाग असलेले डाग म्हणून या रोगाची लक्षणे दिसू लागतात. नंतर, डागांमधील क्षेत्र काळे पडते. या स्पॉट्स अंतर्गत लगदा मऊ आहे, नंतर फक्त संपूर्ण फळ कंडेन्डेड होतात. पाने वर अनियमित आकाराचे पाणी-भिजलेले डाग देखील दिसू शकतात. जे नंतर तपकिरी होतात.
जीव कारण: कोलेटोट्रिकम ग्लोस्पोरिओइड्स
नियंत्रण
बागेच्या स्वच्छतेची काळजी घ्या. संचयित होण्यापूर्वी संक्रमित फळे नष्ट आणि कार्बोन्डाझिम (0.1%) फवारणी ठेवा.
8 आमलाची ओली सड
लक्षणे
हा रोग सहसा नोव्हेंबर आणि डिसेंबरमध्ये दिसून येतो. फळाचा आकारही कलंकित होतो, संक्रमणाच्या २- 2-3 दिवसात तपकिरी आणि काळा डाग दिसतात. संक्रमित फळे गडद तपकिरी होतात. बुरशीमुळे अपरिपक्व आणि परिपक्व फळांमध्ये संसर्ग होतो, परंतु परिपक्व फळे जास्त संवेदनशील असतात.
जीव कारण: फोमोप्सिस दंतकथा
नियंत्रण
दुखापतीपासून फळे ठेवा. नोव्हेंबर महिन्यात आहारातील एम -45 किंवा बाविस्टीन (0.1%) सह फळांवर उपचार करा.
9 आवळा ब्लॅक ओला रॉट
लक्षणे
काळे ओले रॉट तुटलेल्या आणि साठवलेल्या फळांमध्ये दिसतात. या फळांच्या वरच्या भागावर पांढ colored्या रंगाच्या बुरशीची एक थर दिसते. कुजलेल्या फळाचा वरचा काळा रंग दिसतो की बीजाणू लेयर पावडर आधीच जखमी झालेल्या फळात संकुचित होण्याची शक्यता असते.
जीव कारण: सेन्सेफेलस्ट्रम रेसमोसोम
नियंत्रण
नांगरणी दरम्यान फळांना दुखापतीपासून वाचवा. संक्रमित फळे नष्ट करा. पीक घेण्यापूर्वी दिथे एम -45 (0.2%) किंवा कार्बोन्डाझिम (0.1%) ची फवारणी.
10 हिरवी फळे येणारे एक झाड फळ रॉट रोग
लक्षणे
रॉट लहान गुलाबी रंगाच्या तपकिरी रंगाच्या स्पॉट्सपासून सुरू होते आणि नंतर फळांवर डोळ्याच्या बाहुलीचे एक मोठे स्पॉट तयार होते. डागांच्या तळाशी असलेल्या फळाच्या पेशी सडण्यास सुरवात झाली आहे. फळे 15 दिवसांच्या आत पूर्णपणे सडतात.
जीव कारण: फोमा पुटिनम
नियंत्रण
फळांना इजापासून वाचवा, विशेषत: कापणीच्या वेळी आणि प्रभावित फळांचा नाश करा. पीक घेण्यापूर्वी दिथे एम -45 (0.2%) किंवा कार्बोन्डाझिम (0.1%) ची फवारणी.
11 आवळा निग्रोस्पोरा फळ रॉट रोग
लक्षणे
फळांवर फिकट तपकिरी फिकट तपकिरी दिसू शकते. या बुरशीमुळे फळांच्या वरच्या भागात तपकिरी नेक्रोटिक घाव तयार होतात.
जीव कारण: निग्रोस्पोरा सफारिका
नियंत्रण
कापणीच्या वेळी फळांना दुखापतीपासून वाचविणे आवश्यक आहे, अन्यथा सड लवकर तयार होते आणि संक्रमित फळांचा नाश करते. कापणीपूर्वी डिथेने एम -45 (0.2%) किंवा कार्बॉन्डाझिम (0.1%) सारख्या बुरशीनाशकांची फवारणी करावी. ज्यामुळे तोडण्यानंतर हा रोग फारसा पसरला नाही.
12 आवळा पेस्टॅलोसिया फळ रॉट रोग
लक्षणे
अस्पष्ट आणि फळांचे तपकिरी डाग या रोगाचे मुख्य लक्षणे आहेत. कालांतराने, हे डाग गडद तपकिरी आणि काळा होतात. फळाचा अंतर्गत भागही कोरड्या तपकिरी रंगात बदलतो.
जीव कारण: पेस्टॅलोसिया कुरेंटा
नियंत्रण
नांगरणी दरम्यान फळांना दुखापत होणार नाही याची काळजी घेण्याची गरज आहे. लागण झालेल्या फळांचा नाश करण्यासाठी आणि पिकावर कार्बेन्डाझिम (०.१%) फवारणी करावी. फळ स्वच्छ कंटेनरमध्ये ठेवावेत. साठवणुकीत स्वच्छताविषयक परिस्थिती राखली पाहिजे.
13 आवळा अंतर्गत नेक्रोसिस
लक्षणे
सुरुवातीला फळांचे रंग गडद तपकिरी रंगाचे दिसतात. जे नंतर कोर्की आणि गम्मी पॉकेट्समध्ये रूपांतरित होते.
कारण: अंतर्गत नेक्रोसिस
नियंत्रण –
जस्त सल्फेट (0.4%) + तांबे सल्फेट (0.4%) आणि बोरॅक्स (0.4%) एकत्रित फवारणी सप्टेंबर ते ऑक्टोबर दरम्यान करावी. ०.०-०..% बोरेक्स नंतर फवारणी करावी. चकईया, एनए -6 आणि एनए -7 यासारख्या प्रतिरोधक वाणांचा वापर करावा. त्यांना या घटकाचे प्रतिबंधक असल्याचे आढळले.
लेखकः
पूनम कुमारी1 आणि लोकेश कुमार2,
1पीएचडी स्कॉलर (प्लांट पॅथॉलॉजी), श्री करण नरेंद्र कृषी विद्यापीठ, जॉबनेर, जयपूर (राज.)
2पीएच.डी. स्कॉलर (एक्स्टेन्शन एज्युकेशन), राजस्थान कृषि महाविद्यालय, एमपी.ए.ए.टी., विद्यापीठ, उदयपुर
ईमेल – हा ईमेल पत्ता स्पँमबॉट्सपासून संरक्षित आहे. हे पाहण्याकरिता तुम्हाला जावास्क्रिप्ट सक्षम करणे आवश्यक आहे.
.
[ad_2]