भेंडीवर फळ पोखरणाऱ्या अळीचा प्रादुर्भाव

भेंडी पिकावरील फळ पोखरणाऱ्या अळीमुळे ३० ते ४० टक्के नुकसान होऊ शकते. त्यामुळे वेळीच एकात्मिक कीड व्यवस्थापनाचा अवलंब केल्यास होणारे नुकसान टाळता येईल. 

शेंडे व फळे पोखरणारी अळी ( इयरीस व्हिटेला)

• ही भेंडीवरील सर्वात नुकसानकारक कीड आहे. ती वर्षभर कार्यक्षम असते. जास्त आर्द्रता व जास्त उष्ण तापमान या किडीला पोषक असते. 
• अळी तपकिरी रंगाची असून तिच्या शरीरावर काळे तांबडे ठिपके असतात. सुरवातीच्या काळात या किडीची अळी अंड्यातून बाहेर निघाल्यानंतर कोवळ्या शेंड्याना पोखरून आत भुयार तयार करते. प्रादुर्भावग्रस्त पोंगा मलूल होऊन खालच्या दिशेने लोंबतो व नंतर वाळतो. अळीने पोखरलेल्या कळ्या व फुले वाळून खाली पडतात. 
• फळावर अळीने केलेले छिद्र आणि तिची विष्ठा दिसते, तर प्रादुर्भावग्रस्त फळे विकृत आकाराची होतात. फळांची वाढ होत नाही. अशी फळे विक्री योग्य राहत नाहीत. 

एकात्मिक नियंत्रण

• कीडग्रस्त फळे तोडून आतील अळीसह नष्ट करावे.
• फळ पोखरणारी अळी व शेंडे व फळ पोखरणाऱ्या अळीच्या सर्वेक्षणासाठी ५ कामगंध सापळे प्रति हेक्टरी लावावेत. 
• शेतात एकरी १० पक्षी थांबे लावावेत. 
• सुरवातीच्या अवस्थेत रासायनिक कीटकनाशकाचा वापर टाळावा. त्यामुळे ढालकिडा, क्रायसोपा, सिरफिड माशी, भक्षक ढेकूण या मित्र कीटकांचे संरक्षण होऊन हानिकारक किडीचे नैसर्गिकरीत्या नियंत्रण होईल. 
• ५ टक्के निंबोळी अर्क किंवा ॲझाडिरेक्टीन (३०० पीपीएम) ५ मिलि प्रति लिटर पाण्यातून प्रतिबंधात्मक फवारणी करावी.
• सध्या वातावरणात आर्द्रता असल्यामुळे बिव्हेरिया बॅसियाना (१ टक्के डब्ल्यूपी) १० ग्रॅम प्रति लिटर पाणी या प्रमाणे फवारणी केल्यास शेंडा व फळ पोखरणाऱ्या अळीचे प्रभावी व्यवस्थापन होईल.
• फळ पोखरणाऱ्या अळीच्या व्यवस्थापनासाठी, एचएएनपीव्ही (२५० एलई) या विषाणूजन्य कीटकनाशकाची ०.५ मिलि प्रति लिटर पाणी या प्रमाणे सायंकाळी फवारणी करावी.
• रासायनिक कीटकनाशकाची फवारणी फक्त किडींनी आर्थिक नुकसानीची पातळी ओलांडल्यानंतर पावसाची उघडीप असताना करावी.

फळे पोखरणारी अळी  (हेलिकोव्हर्पा आर्मीजेरा) 

• कीड बहुभक्षी असून, भेंडीशिवाय कापूस, तूर, टोमॅटो इ. अनेक पिकावर उपजीविका करते. 
• प्रौढ मादी पतंग झाडाच्या कोवळ्या शेंड्यावर, कळ्यावर व फळावर ३०० ते ५०० अंडी देते.  
• ५ ते ७ दिवसात या अंड्यातून बाहेर पडणारी अळी फळे पोखरून अनियमित आकाराची छिद्र पाडून अर्धे शरीर बाहेर व अर्धे शरीर आत ठेऊन आतील भाग खाते. अळीची पूर्ण वाढ होण्यास १४ ते १५ दिवसाचा कालावधी लागतो.
• अळीचा रंग हिरवट असतो. पिकानुसार अळीच्या विविध रंगछटा दिसून येतात. तिच्या शरीरावर तुरळक केस व तुटक अशा गर्द करड्या रेषा असतात. 
• अळी जमिनीत झाडाच्या वेष्टणात कोषावस्थेत जाते. कोषावस्था एक आठवड्यापासून महिनाभर असू शकते.

आर्थिक नुकसान पातळी 

• शेंडा व फळ पोखरणारी अळी : ५ टक्के प्रादुर्भावग्रस्त फळे
• फळ पोखरणारी अळी : १ अळी प्रति झाड

फवारणीः  प्रति लिटर पाणी

• शेंडा व फळ पोखरणारी अळी  
•  इमामेक्टीन बेन्झोएट (५ एसजी) ०.२७ ग्रॅम किंवा 
• लॅबडा सायहॅलोथ्रीन (५ ईसी)  ०.६ मिलि 

फळ पोखरणारी अळी 

• क्लोरॲन्ट्रानिलीप्रोल (१८.५ एससी) ०.२५ मिलि किंवा
•  लॅबडा सायहॅलोथ्रीन (४.९ सीएस) ०.६ मिलि
• हे प्रमाण नॅपसॅक पंपासाठी आहे.  

टीप ः सर्व कीटकनाशकांना लेबल क्लेम आहे. 

संपर्क : डॉ. धीरजकुमार कदम (सहयोगी प्राध्यापक ), ९४२१६२१९१०    
डॉ. संजोग बोकन (संशोधन सहयोगी), ९९२१७५२०००
( कृषी कीटकशास्त्र विभाग, वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी)